تحلیل فرهنگی و تاریخی از وضع خوراک و پوشاک در هورامانِ دورۀ قاجار و پهلوی اول (با استفاده دیوان ملا حسن دزلی)

هورامان با جغرافیای کوهستانی و صعب‌العبور و با مردمانی که طریقۀ زندگی آن‌ها همواره همچون راز بوده، در مطالعات تاریخ محلی، تاریخ اجتماعی، قوم‌نگاری و مردم‌شناسی محل توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هر‌گاه سخن از زندگی اجتماعی قومی به میان می‌آید تقریباً هیچ داده تاریخی از وضع زیست آن‌ها در دست نیست، ادبیات مکتوب و شفاهی می‎تواند رهیافتی برای بررسی و تحلیل تاریخ اجتماعی و واکاوی زندگی اجتماعی ارائه دهد. در این نوع پژوهش‎ها، بدون مراجعه به منابع غیرتاریخ‌نگارانه به ویژه ادبیات، بحث از زندگی اجتماعی ممکن نیست. پرسش این مقاله آن است که وضعیتِ زیست مردم هورامان در دورۀ قاجار و پهلوی اوّل چگونه بوده است؟ این مقاله می‎کوشد با خوانش متن دیوان ملا‌حسن‌دزلی، تحلیل فرهنگی‌-‌تاریخی از وضعیتِ زیستِ مردم هورامان در دورۀ قاجار و پهلوی اوّل ارائه دهد. این پژوهش با روش توصیفی‌-‌تحلیلی انجام گرفته و ابتدا داده‏ها و اطلاعات مرتبط با واژگان خوراک و پوشاک را از متن دیوان استخراج و سپس با طبقه‏بندی انواع خوراک و پوشاک، اوضاع فرهنگی، شیوۀ زیست و زندگی روزانۀ مردم هورامان، در دورۀ مذکور را ارزیابی کرده است. یافته‌ها نشام می‌دهد مردم هورامان در این دوره به‌رغم تنوع خوراک و پوشاک، برخوردار از گونه‌های مختلف آن نبودند و میان بودها و باید‌ها فاصله دیده می‌شد.